భారత మాజీ ప్రధాని, ఆర్థిక సంస్కర్త మన్మోహన్ సింగ్ గురువారం రాత్రి కన్నుమూసిన విషయం తెలిసిందే. ఆయన దేశానికి అందించిన సేవలను ఎప్పటికీ మరచిపోలేమని ప్రముఖ నాయకులు గుర్తు చేసుకుంటున్నారు. కానీ, ప్రధానిగా పనిచేసిన సమయంలో మన్మోహన్ సింగ్‌పై ప్రతిపక్షాలు ఎప్పుడూ మౌనమునిగా విమర్శలు గుప్పించేవి. ముఖ్యంగా కీలకమైన సమయాల్లో మాట్లాడకపోవడంపై నిరసనలు వ్యక్తమయ్యేవి.
అయితే, 2018లో తన రచన ‘ఛేంజింగ్ ఇండియా’ పుస్తకావిష్కరణ కార్యక్రమంలో మన్మోహన్ సింగ్ ఈ విమర్శలపై తొలిసారి స్పందించారు. తాను మౌనముని అని విమర్శలు చేసిన వారు వాస్తవాలను అర్థం చేసుకోవాలని ఆయన పుస్తకావిష్కరణ సందర్భంగా స్పష్టం చేశారు. “ప్రెస్‌తో మాట్లాడటానికి నేను ఎప్పుడూ వెనుకాడలేదు. ప్రతీ విదేశీ పర్యటనలో మీడియాతో మాట్లాడాను. నా పదవీ కాలంలో నిర్వహించిన ప్రెస్ సమావేశాలు, ప్రెస్ కాన్ఫరెన్సుల వివరాలు అన్నీ ఈ పుస్తకంలో ఉన్నాయి” అని మన్మోహన్ సింగ్ గట్టిగా చెప్పారు.
ఈ వ్యాఖ్యల ద్వారా తనపై వచ్చిన ‘మౌనం’ ట్యాగ్‌కు గట్టి సమాధానం ఇచ్చారు. మన్మోహన్ సింగ్ 2004 నుంచి 2014 వరకూ యూపీఏ ప్రభుత్వంలో ప్రధానిగా ఉన్నారు. అందులోనూ యూపీఏ-1 సమయంలో దేశాభివృద్ధికి ఎన్నో కీలకమైన నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. అంతకుముందు పీవీ నరసింహారావు ప్రభుత్వంలో ఆర్థిక మంత్రిగా పనిచేసి, 1991 ఆర్థిక సంస్కరణలకు దారితీశారు. ఆర్థిక సంక్షోభంలో ఉన్న భారతదేశాన్ని గట్టెక్కించి, గ్లోబల్ మార్కెట్‌లో ఒక భాగంగా నిలబెట్టారు.
అతని పదవి కాలంలో ఏకకాలంలో ప్రశంసలు, విమర్శలు ఎదురయ్యాయి. ముఖ్యంగా తన నిర్ణయాలను, విధానాలను బలంగా నిలబెట్టే విధంగా పనిచేసి దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ రూపశిల్పిగా గుర్తింపు పొందారు. ‘మౌనముని’ అనే ట్యాగ్‌పై తన అనుభవాలను పుస్తకంలో ప్రస్తావిస్తూ, తన ప్రతిస్పందనతో ఆ విమర్శలకు ముగింపు పలికారు.